Μόλις ακούμε συμπληρώματα διατροφής το πρώτο που μας έρχεται στο μυαλό είναι πολυβιταμινούχα σκευάσματα, λιποδιαλύτες, ενεργειακά ποτά κτλ. ίσως μετά τα πρόσφατα γεγονότα με το bodybuilding και τα αναβολικά. Για να δούμε όμως τι είναι στην πραγματικότητα! Τα συμπληρώματα διατροφής είναι ένα θέμα πάνω στο οποίο υπάρχουν έντονες διαφωνίες μεταξύ των ειδικών. Για την πλειοψηφία των ατόμων, μια ισορροπημένη διατροφή που περιλαμβάνει ποικιλία, είναι δυνατό να παρέχει όλα τα θρεπτικά συστατικά που χρειαζόμαστε για σωστή υγεία.

Συμπληρώματα διατροφής ονοµάζονται σκευάσματα λαμβανόμενα από το στόµα που περιέχουν ουσίες που είτε λείπουν από την κανονική τροφή είτε περιέχονται σε αυτή σε ποσότητες που θεωρούνται ανεπαρκείς. Συνεπώς, τα συμπληρώματα απλά συμπληρώνουν τη διατροφή μας, δεν αντικαθιστούν τις τροφές, δεν αποτελούν υποκατάστατό τους και δεν έχουν «μαγικές», θεραπευτικές ή άλλες, ιδιότητες. Εκατοντάδες τέτοιων σκευασµάτων κυκλοφορούν σήµερα συνοδευόμενα από ισχυρισµούς ότι, µε τον ένα ή τον άλλο τρόπο, αυξάνουν την αθλητική απόδοση, βοηθούν στο αδυνάτισμα κτλ. Τα σκευάσµατα αυτά ονοµάζονται και εργογόνα βοηθήµατα. Τα εργογόνα βοηθήματα είναι ουσίες που βελτιώνουν την ικανότητα παραγωγής σωματικού έργου και κατ' επέκταση τη βελτίωση της αθλητικής απόδοσης.

Τα εργογόνα βοηθήματα χωρίζονται σε δύο βασικές κατηγορίες: τα χημικά- φαρμακολογικά και τα διατροφικά. Λίγα μόνο είναι ακίνδυνα και η υπερκατανάλωση τους τα κάνει δυνητικά επικίνδυνα. Είναι γεγονός ότι τις πιο πολλές φορές δίνονται και συστήνονται από μη ειδικούς και χωρίς να χρειάζονται. Η πρώτη κατηγορία περιλαμβάνει τα «κοινά» ή «συνήθη» συμπληρώματα που μπορούν, κάτω από συγκεκριμένες προϋποθέσεις, να χρησιμοποιηθούν από όλους. Τα πιο γνωστά διατροφικά είναι μίγματα υδατανθράκων, λιπαρών οξέων, πρωτεϊνών – αμινοξέων, βιταμινών (β- καροτίνη, βιτ. C, βιτ. Ε, βιτ. Β15, φυτοχημικά), ανόργανων συστατικών (χρώμιο, βανάδιο, βόριο), αθλητικά τρόφιμα(ποτά, ζελέ, υγρά γεύματα, σοκολάτες) και κάποιες άλλες εργογόνες ουσίες όπως κρεατίνη, ginseng, γλουταμίνη, L-καρνιτίνη, Ma-huang (εφεδρίνη), Συνένδυμο Q10, DHEA (δεϋδροεπιανδροστερόνη), καφεΐνη, ταυρίνη, αλκοόλ. Η δεύτερη κατηγορία, και η περισσότερο αμφιλεγόμενη, περιλαμβάνει συμπληρώματα κι ειδικά βοηθήματα τα οποία απευθύνονται μόνον σε αθλητές κι όσους ασκούνται συστηματικά κι έντονα. Τα χημικά – φαρμακολογικά εργογόνα βοηθήματα είναι κυρίως ορμόνες όπως τεστοστερόνη, αναβολικά στεροειδή, αυξητική ορμόνη αμφεταμίνες, διεγερτικά του κεντρικού νευρικού συστήματος (εφεδρίνη, κοκαΐνη, καφείνη), καρδιοτονωτικά, αντιφλεγμονώδη, ηρεμιστικά, αγγειοδιασταλτικά, ερυθροποιητίνη.

Στεροειδή Αναβολικά
Η χρήση αναβολικών ουσιών από εφήβους, νέους ενήλικες παρουσιάζει αύξηση. Αυτό παρατηρείται στα αγόρια και στα κορίτσια. Οι πρώτοι τα χρησιμοποιούν για να βελτιώσουν τις αθλητικές τους επιδόσεις και τη σωματική τους εικόνα ενώ οι δεύτερες για απώλεια βάρους και βελτίωση της εμφάνισης τους. Τα στεροειδή αναβολικά μπορούν να προκαλέσουν πολλά σοβαρά προβλήματα στην υγεία. Όσο πιο μεγάλη είναι η δόση, τόσο σοβαρότερα είναι τα προβλήματα που μπορεί να προκληθούν.

Παρενέργειες Αναβολικών
Άνδρες Ακμή, αυξημένη επιθετικότητα, σεξουαλική διάθεση, στειρότητα, ανικανότητα, αναστολή σπερματογένεσης, συρρίκνωση - σκλήρυνση όρχεων, νεφρική βλάβη, γυναικομαστία, αλωπεκία, υπερτροφία προστάτη, μειωμένη παραγωγή ενδογενούς τεστοστερόνης, γοναδοτροπινών
Γυναίκες Ακμή, ανάπτυξη ανδρικών χαρακτηριστικών, τριχοφυΐα σε πρόσωπο - σώμα, βάθυνση τόνου φωνής, διαταραχές εμμήνου ρύσεως, αυξημένη επιθετικότητα, σεξουαλική διάθεση, υπερτροφία κλειτορίδας, συρρίκνωση στήθους, αλωπεκία ανδρικού τύπου, πολύ αυξημένα επίπεδα τεστοστερόνης, μειωμένα επίπεδα ωοθυλακιοτρόπου ορμόνης
Καρδιαγγειακές βλάβες Σχηματισμός θρόμβων, αυξημένη πίεση αίματος, υπέρταση, ταχυκαρδία, καρδιακή προσβολή, υπερινσουλιναιμία.
Βιοχημικές διαταραχές Μειωμένη ανοχή γλυκόζης, αλλαγές στα λιπίδια (HDL / LDL), αυξημένα επίπεδα τριγλυκεριδίων.
Ηπατικές βλάβες Ηπατίτιδα, καρκίνος, ίκτερος, ηπατοκυτταρικό αδένωμα.
Ψυχολογικές παρενέργειες Κατάθλιψη, ερεθιστικότητα, αδυναμία συγκέντρωσης, επιθετικότητα, βιαιότητα, παράνοια, υπερδιέγερση.

 

 

Είναι νόμιμη η πρόσληψη εργογόνων ουσιών;
supplements2Η χρήση φαρμακευτικών μέσων για την ενίσχυση της αθλητικής απόδοσης έχει απαγορευτεί από τους διοικητικούς οργανισμούς των περισσότερων οργανωμένων αθλημάτων. Η χρήση χημικών ουσιών στα αθλήματα είναι γνωστή ως ντοπάρισμα και το Ιατρικό Συμβούλιο της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής έχει ετοιμάσει μια εκτεταμένη λίστα χημικών ουσιών και τεχνικών ντοπαρίσματος που απαγορεύονται. Ντοπάρισμα είναι η χορήγηση ή η χρήση οποιασδήποτε ουσίας ξένης προς το σώμα του αθλητή ή οποιασδήποτε φυσιολογικής ουσίας που έχει ληφθεί σε μη κανονική ποσότητα με μοναδικό στόχο τη βελτίωση, με τρόπο τεχνητό και άδικο, της απόδοσης του στον αγώνα. Κανένα από τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά δεν είναι καταχωρημένο ως παράνομο και η χρήση τους θεωρείται νόμιμη. Ωστόσο μερικές βιταμίνες και σκευάσματα μετάλλων ενδέχεται να περιέχουν απαγορευμένες ουσίες. Για αυτόν τον λόγο, οι ετικέτες θα πρέπει να διαβάζονται προσεκτικά. Αθλούμενοι που ακολουθούν μια καλά ισορροπημένη και ενδεδειγμένη διατροφή δεν χρειάζονται συμπληρώματα βιταμινών και μετάλλων, εκτός και αν έχουν αναπτύξει κάποια συγκεκριμένη ανεπάρκεια.

Απαγορεύονται: Αναβολικά Ανδρογόνα Στεροειδή: Νανδρολόνη, Στανοζόλη, Τεστοστερόνη, Μπολντενόνη, Ανδροστενεδιόνη, Ανδροστενεδιόλη, 19-νορανδροστενεδιόνη, 19-νορανδροστενεδιόλη και DHEA (δεϋδροεπιανδροστερόνη) κ.ά. Μερικές αναβολικές απαγορευμένες ουσίες, όπως η ανδροστενεδιόνη και η DHEA μπορεί να βρεθούν σε προϊόντα διατροφής. Τα αναβολικά ανδρογόνα στεροειδή, που συχνά καλούνται απλά «αναβολικά στεροειδή», υπάρχουν και σε σκευάσματα για κτηνιατρική χρήση.

Η μαύρη αγορά και τα προϊόντα χωρίς ετικέτες προκαλούν επίσης μεγάλη ανησυχία. Οι αθλούμενοι - αθλητές δε θα πρέπει να χρησιμοποιούν τίποτα άγνωστης προέλευσης ακόμα και όταν προέρχεται από προπονητή, γυμναστή ή συναθλητή. Η αγορά συμπληρωμάτων από το διαδίκτυο επίσης είναι μια αρκετά επικίνδυνη επιλογή. Πολλοί κατασκευαστές παρουσιάζουν τα προϊόντα τους στην αθλητική κοινότητα ως μέσα αύξησης της αθλητικής επίδοσης. Οι κατασκευαστές αυτών των προϊόντων συχνά κάνουν ανυπόστατους ισχυρισμούς για να δελεάσουν τους αθλητές να χρησιμοποιήσουν τα προϊόντα τους. Η προώθηση αυτών των προϊόντων συχνά δεν στηρίζεται σε επιστημονικές έρευνες ή αξιόπιστα στοιχεία. Έχει διαπιστωθεί ότι μερικά συμπληρώματα διατροφής και φαρμακευτικά σκευάσματα βοτάνων περιέχουν απαγορευμένες ουσίες. Τα προϊόντα αυτά χρησιμοποιούνται με προσωπικό ρίσκο και πρέπει να λαμβάνονται με κάθε επιφύλαξη.

Είναι όλα τα συμπληρώματα «αθώα»;
Η υπερβολική πρόσληψη ορισμένων βιταμινών ή μετάλλων, μπορεί να οδηγήσει σε τοξικότητα για κάθε συστατικό. Υπάρχουν αρκετές παρενέργειες που σχετίζονται με τις υπερβολικές δόσεις κάποιων συμπληρωμάτων πχ. υπερβολικές λήψεις βιταμίνης Α: ηπατική και οστική βλάβη, αλωπεκία, διπλωπία, εμετούς και πονοκεφάλους, τερατογένεση στο έμβρυο κατά την εγκυμοσύνη.

Σε ποια άτομα είναι αναγκαία τα συμπληρώματα;
• Βιταμίνη Β12 για τους αυστηρά φυτοφάγους.
• Στα άτομα που δεν καταναλώνουν πλήρη και επαρκή γεύματα.
• Στα άτομα που κάνουν δίαιτες αδυνατίσματος και σε ελλειποβαρή άτομα.
• Για να επιμηκυνθεί η βιωσιμότητα: βρέφη, παιδιά, εφήβους, γυναίκες σε αναπαραγωγική περίοδο, ηλικιωμένοι και σε μειονότητες (π.χ. συμπληρώματα ασβεστίου μαζί με τουλάχιστον 10 mcg βιταμίνης D ημερησίως για ανθρώπους που βρίσκονται σε κίνδυνο για οστεοπόρωση ή Β6 και/ή μαγνήσιο σε προεμμηνορρυσιακό σύνδρομο).
• Σε γυναίκες, σε περιόδους εγκυμοσύνης και θηλασμού (π.χ. συμπλήρωμα φυλλικού οξέος ημερησίως, πριν και μετά τη δωδέκατη εβδομάδα της κύησης, για την πρόληψη νευρολογικών διαταραχών - διαταραχές της σπονδυλικής στήλης ή Βιταμίνη D για θηλάζουσες μητέρες και μωρά κάτω των 2 ετών).
• Σε άτομα μετά από πρόσφατη εγχείρηση ή που πάσχουν από κάποια νόσο (π.χ. σύνδρομο δυσαπορρόφησης, ηπατοχολικά νοσήματα, εγκαυματίες, άτομα με συγγενή προβλήματα μεταβολισμού).
• Σε καπνιστές, αλκοολικούς, εθισμένους στα ναρκωτικά, σε άτομα με χαμηλό εισόδημα και άτομα τα οποία κάνουν χρόνια χρήση φαρμάκων.
• Για να προληφθούν ή να αντιμετωπιστούν διάφορα συμπτώματα, όπως στο κρυολόγημα, τα καρδιαγγειακά νοσήματα (π.χ. νιασίνη (νικοτινικό οξύ) και βιταμίνες της ομάδας Β), στον καρκίνο (τα αντιοξειδωτικά), στη μειωμένη όραση, σε δερματολογικές παθήσεις κ.ά.)

Συμπερασματικά, όταν η διατροφή αποτελείται από ποικιλία τροφών το σώμα επιλέγει τα συστατικά που χρειάζεται. Αν οι βιταμίνες προέρχονται από φυσικές πηγές αφομοιώνονται πιο εύκολα από το σώμα σε σύγκριση με τις τεχνητές βιταμίνες. Γι' αυτούς που προτιμούν να πάρουν συμπληρώματα, καλύτερα να επιλέξουν ένα γενικό πολυβιταμινούχο συμπλήρωμα. Θα πρέπει να αποφεύγεται όμως η παράλληλη πρόσληψη μεμονωμένων συμπληρωμάτων με ένα πολυβιταμινούχο συμπλήρωμα λόγω τοξικότητας. Ο αθλούμενος - αθλητής που επιθυμεί να βελτιστοποιήσει την αθλητική του απόδοση οφείλει να ακολουθεί τις κατάλληλες πρακτικές διατροφής και υδάτωσης, να χρησιμοποιεί με προσοχή συμπληρώματα και εργογόνα βοηθήματα, να ελαχιστοποιήσει τις δραστικές πρακτικές απώλειας βάρους και να καταναλώνει ποικιλία τροφίμων σε επαρκής ποσότητα. Η λήψη οποιουδήποτε σκευάσματος πρέπει να γίνεται πάντα με τη σύσταση ειδικού γιατρού ή διαιτολόγου και η αγορά πάντα μετά από τη συμβουλή φαρμακοποιού.